STRÓJ MĘSKI NOSZONY OD OK. 1870 ROKU DO OK. 1914 ROKU

Po 1871 roku, czyli po zakończeniu wojny francusko-pruskiej Niemcy, by umocnić swą potęgę, podjęli intensywną germanizację Polaków w zaborze pruskim, by docelowo zasymilować ich z ludnością niemiecką. Spotkało się to z dużym oporem Krajniaków. Wprawdzie udało się przedstawicielom HaKaTy wykorzenić strój wyposażony w męskie sukmany, ale Krajniacy zachowali czerwone jaki, a sukmany (suknie męskie) przekształcili w chabrowe jeraki. 
  Zasadniczo strój kawalera, rzadziej gospodarza, był identyczny z tym, jaki nosili kawalerowie odziani w czerwone jaki z tą różnicą, że zamiast jak często, szczególnie zimą zakładali jeraki (jeroki). Często noszone były przez młodzież męską, tymczasem dojrzali mężczyźni i panowie planujący żeniaczkę zamienili sukmany (suknie męskie) na czarne surduty lub/i czarne sukmany. Jeraki sięgały do pół uda, bywały też krótsze. Posiadały błękitne, rzadko czerwone, wyłogi i przypuszczalnie w analogii do stroju kujawskiego, początkowo przewiązywane były czerwonym pasem (relikt sarmackiego pasa kontuszowego), a w następnych dekadach paskiem ze skóry z metalową sprzączką (pocięglem ze spionką). Czasami nie przepasywano się, lecz stosowano nieco inny fason jeraka: ściągano materiał z tyłu i suto przymarszczano w pasie (niektóre błędne rekonstrukcje mają z tyłu plisowane wstawki zamiast potrzeb lub zakładek tworzących marszczenie materiału).
Jeraki zapinane były na dwa rzędy guzików kościanych, z poroża lub metalowych. Miały długie rękawy, a letni ich wariant był rodzajem bezrękawnika, a czasem kaftana z krótkim rękawem, co odnotował w Walentynowie J. Niedźwiecki. Spodnie noszono białe jako oznakę stanu wolnego. Tę część odzieży wpuszczano w buty lub puszczano swobodnie na obuwie. Często, wzorem Krakowiaków i Kujawiaków nakryciem głowy była rogatywka, lecz jeszcze chętniej zakładano maciejówki   produkcji fabrycznej, a latem noszono kapelusze słomiane. Zasadniczo elementy stroju męskiego były noszone i długo niewypierane przez nowe fasony i rodzaje wierzchnich nakryć, co stało się dopiero w czasie I wojny światowej i międzywojnia. Charakterystyczne, że tonacje koloru niebieskiego zaczęły powracać na szerszą skalę społeczną, albowiem także panny nosiły niebieskie stroje w parze z ubieranymi głównie przez kawalerów chabrowymi jerakami (patrz: STRÓJ KOBIECY NOSZONY OD OSTATNIEJ ĆWIERCI XIX W. DO OK. 1914 ROKU).

Opis i rekonstrukcja dr hab. Dorota Angutek prof. Uniwersytetu Zielonogórskiego. Ilustracje Krzysztof K. Przygoda. CC BY-SA 3.0 PL