DAMSKI WSPÓŁCZESNY STRÓJ KRAJEŃSKI OD OK. 1980 ROKU

Współczesny krajeński strój kobiecy stanowi  kombinację stroju ludowego z ostatniej ćw. XIX w. i haftu krajeńskiego wygenerowanego w pierwszej dekadzie XX w. Pomimo pogmatwania fasonów i wykrojów pochodzących z różnych okresów historycznych, kolorystyka niebiesko-błękitna przyjęła się współcześnie i dominuje od lat 80. XX w. nad strojem rdzawo-burym (genezę tego procesu przedstawiono we „Wprowadzeniu”). 
 Na strój kobiecy składa się pozbawiona kaletek sznurówka lub w innym wariancie szorc (kamizelka sięgająca bioder i zapinana na guziki) oraz tradycyjna spódnica krajeńska z zapaską białą lub kremową, w kształcie trapezu zaokrąglonego wzdłuż dolnej części fartuszka. Zapaski o takim kształcie wprowadzono do stroju dopiero na początku XX w., a współcześnie na miejsce fabrycznego ozdobnego pasa haftowanego maszynowo zdobienia wprowadzono ręcznie haftowany ornament krajeński. Natomiast haft na brzegu halki widocznej tylko po podniesieniu  spódnicy (halka nie powinna wystawać spod spódnicy) jest nawiązaniem do brzegu oryginalnej halki odnalezionej w Kobylniku, a datowanej na 1910 r. Zapaska, czyli fartuszek powinna być wykonana z dobrego gatunkowo, grubego płótna bawełnianego łączonego z lnem albo z satyny, co byłoby najbliższe dawnej tradycji.  Sznurówka powinna być szyta z aksamitu, a szorc z wełny (zimą) lub wytłaczanego żakardu (latem). Natomiast halki, zazwyczaj bawełniane szyto także z batystu, a nawet z jedwabiu. Spódnica, która zachowała się do czasów obecnych bez większych zmian, jest szyta z 5-6 klinów, przymarszczanych u góry i wszywanych w pasek. Dziś już nie stosuje się troków do zaciskania paska w kobiecej spódnicy, więc po prostu należy ją zapinać z boku lewego na1 lub 2 guziki. U dołu, wokół spódnicy biegną 2-3 pasy utworzone z aksamitek w dowolnych kolorach, choć najczęściej stosowany jest kolor czarny, rzadziej czerwony.  Zamiast szczotki, wzdłuż brzegu spódnicy biegnie czarna aksamitna lamówka. Spódnice powinny być szyte z tkanin wełnianych i warpowych, ale współcześnie trudno uświadczyć warp gruby, ciemnego koloru . Bluzki są uszyte z bawełny lub cienkiego płótna lnianego. Posiadają dość duże zaokrąglone kołnierzyki. Wykrój wokół szyi pozostaje gładki, a bufiaste i przymarszczane w ramionach rękawy kończą się małymi mankietami. Bluzki i szorce zapinane są na guziki kontrastujące z kolorem stroju. Obecnie nie zakłada się robionych na drutach pończoch z pasami ze „sztrypami” (klamrami na pończochy) tylko rajstopy. Nogi obuwa się czarnymi (nie czerwonymi!) trzewikami z krótkimi cholewkami. Na głowę zakładane są wianki ze sztucznych kwiatów, a na szyję czerwone korale bez względu na wiek uczestniczek zespołu, ale można też, co robi się obecnie często, zakładać białe czepce, co przystoi starszym kobietom. Czepce powinny mieć krój podobny do tych z poł. XIX w. (patrz: STRÓJ MĘŻATKI NOSZONY OD POŁOWY XIX W. DO OK.1870 ROKU), płócienne (zimą) lub tiulowe (latem; bez wyszytych wzorów hafciarskich, jedynie obszyte koronką). Strój bury powinien być oparty na tych samych zasadach krawieckich i zdobniczych jak strój niebieski.

Opis i rekonstrukcja dr hab. Dorota Angutek prof. Uniwersytetu Zielonogórskiego. Ilustracje Krzysztof K. Przygoda. CC BY-SA 3.0 PL